śrī bhagavānuvāca
lōkē.smindvividhā niṣṭhā purā prōktā mayānagha.
jñānayōgēna sāṅkhyānāṅ karmayōgēna yōginām৷৷3.3৷৷
श्रीमद् भगवद्गीता
৷৷3.3৷৷ lōkē asmin śāstrārthānuṣṭhānādhikṛtānāṅ traivarṇikānāṅ dvividhā dviprakārā niṣṭhā sthitiḥ anuṣṭhēyatātparyaṅ purā pūrvaṅ sargādau prajāḥ sṛṣṭvā tāsām abhyudayaniḥśrēyasaprāptisādhanaṅ vēdārthasaṅpradāyamāviṣkurvatā prōktā mayā sarvajñēna īśvarēṇa hē anagha apāpa. tatra kā sā dvividhā niṣṭhā ityāha tatra jñānayōgēna jñānamēva yōgaḥ tēna sāṅkhyānām atmānātmaviṣayavivēkavijñānavatāṅ brahmacaryāśramādēva kṛtasaṅnyāsānāṅ vēdāntavijñānasuniścitārthānāṅ paramahaṅsaparivrājakānāṅ brahmaṇyēva avasthitānāṅ niṣṭhā prōktā. karmayōgēna karmaiva yōgaḥ karmayōgaḥ tēna karmayōgēna yōgināṅ karmiṇāṅ niṣṭhā prōktā ityarthaḥ. yadi ca ēkēna puruṣēṇa ēkasmai puruṣārthāya jñānaṅ karma ca samuccitya anuṣṭhēyaṅ bhagavatā iṣṭam uktaṅ vakṣyamāṇaṅ vā gītāsu vēdēṣu cōktam , kathamiha arjunāya upasannāya priyāya viśiṣṭabhinnapuruṣakartṛkē ēva jñānakarmaniṣṭhē brūyāt? yadi punaḥ 'arjunaḥ jñānaṅ karma ca dvayaṅ śrutvā svayamēvānuṣṭhāsyati anyēṣāṅ tu bhinnapuruṣānuṣṭhēyatāṅ vakṣyāmi iti' mataṅ bhagavataḥ kalpyēta, tadā rāgadvēṣavān apramāṇabhūtō bhagavān kalpitaḥ syāt. taccāyuktam. tasmāt kayāpi yuktyā na samuccayō jñānakarmaṇōḥ৷৷yat arjunēna uktaṅ karmaṇō jyāyastvaṅ buddhēḥ tacca sthitam, anirākaraṇāt. tasyāśca jñānaniṣṭhāyāḥ saṅnyāsināmēvānuṣṭhēyatvam , bhinnapuruṣānuṣṭhēyatvavacanāt. bhagavataḥ ēvamēva anumatamiti gamyatē৷৷'māṅ ca bandhakāraṇē karmaṇyēva niyōjayasi' iti viṣaṇṇamanasamarjunam 'karma nārabhē' ityēvaṅ manvānamālakṣya āha bhagavān na karmaṇāmanārambhāt iti. athavā jñānakarmaniṣṭhayōḥ parasparavirōdhāt ēkēna puruṣēṇa yugapat anuṣṭhātumaśakyatvē sati itarētarānapēkṣayōrēva puruṣārthahētutvē prāptē karmaniṣṭhāyā jñānaniṣṭhāprāptihētutvēna puruṣārthahētutvam, na svātantryēṇa; jñānaniṣṭhā tu karmaniṣṭhōpāyalabdhātmikā satī svātantryēṇa puruṣārthahētuḥ anyānapēkṣā, ityētamarthaṅ pradarśayiṣyan āha bhagavān
৷৷3.3৷৷śrībhagavānuvāca purā uktaṅ ca samyag avadhṛtaṅ tvayā; purā api asmin lōkē vicitrādhikārisaṅpūrṇē dvividhā niṣṭhā jñānakarmaviṣayā yathādhikāram asaṅkīrṇā ēva mayā uktā. na hi sarvō laukikaḥ puruṣaḥ saṅjātamōkṣābhilāṣaḥ tadānīm ēva jñānayōgādhikārē prabhavati, api tu anabhisaṅhitaphalēna kēvalaparamapuruṣārādhanarūpēṇa anuṣṭhitēna karmaṇā vidhvastamanōmalaḥ avyākulēndriyō jñānaniṣṭhāyām adhikarōti 'yataḥ pravṛttirbhūtānāṅ yēna sarvamidaṅ tatam. svakarmaṇā tamabhyarcya siddhiṅ vindati mānavaḥ৷৷(gītā 18.46)iti paramapuruṣārādhanaikavēṣatā karmaṇāṅ vakṣyatē.
ihāpi'karmaṇyēvādhikārastē' (gītā 2.47) ityādinā anabhisaṅhitaphalaṅ karma anuṣṭhēyaṅ vidhāya tēna viṣayavyākulatārūpamōhād uttīrṇabuddhēḥ'prajahāti yadā kāmān' (gītā 2.55) ityādinā jñānayōga uditaḥ. ataḥ sāṅkhyānām ēva jñānayōgēna sthitiḥ uktā, yōgināṅ tu karmayōgēna.saṅkhyā buddhiḥ, tadyuktāḥ sāṅkhyāḥ- ātmaikaviṣayayā buddhyā yuktāḥ sāṅkhyāḥ; atadarhāḥ karmayōgādhikāriṇō yōginaḥ. viṣayavyākulabuddhiyuktānāṅ karmayōgē adhikāraḥ, avyākulabuddhīnāṅ tu jñānayōgē adhikāra uktaḥ, sati na kiñcid iha viruddham, na api vyāmiśram abhihitam.sarvasya laukikasya puruṣasya mōkṣēcchāyāṅ saṅjātāyāṅ sahasā ēva jñānayōgō duṣkara ityāha