na rūpamasyēha tathōpalabhyatē
nāntō na cādirna ca saṅpratiṣṭhā.
aśvatthamēnaṅ suvirūḍhamūla-
masaṅgaśastrēṇa dṛḍhēna chittvā৷৷15.3৷৷
श्रीमद् भगवद्गीता
৷৷15.3৷৷ --,na rūpam asya iha yathā upavarṇitaṅ athā naiva upalabhyatē? svapnamarīcyudakamāyāgandharvanagarasamatvāt; dṛṣṭanaṣṭasvarūpō hi sa iti ata ēva na antaḥ na paryantaḥ niṣṭhā parasamāptirvā vidyatē. tathā na ca ādiḥ? 'itaḥ ārabhya ayaṅ pravṛttaḥ' iti na kēnacit gamyatē. na ca saṅpratiṣṭhā sthitiḥ madhyam asya na kēnacit upalabhyatē. aśvattham ēnaṅ yathōktaṅ suvirūḍhamūlaṅ suṣṭhu virūḍhāni virōhaṅ gatāni sudṛḍhāni mūlāni yasya tam ēnaṅ suvirūḍhamūlam? asaṅgaśastrēṇa asaṅgaḥ putravittalōkaiṣaṇādibhyaḥ vyutthānaṅ tēna asaṅgaśastrēṇa dṛḍhēna paramātmābhimukhyaniścayadṛḍhīkṛtēna punaḥ punaḥ vivēkābhyāsāśmaniśitēna cchitvā saṅsāravṛkṣaṅ sabījam uddhṛtya৷৷
৷৷15.3৷৷asya vṛkṣasya caturmukhāditvēna ūrdhvamūlatvaṅ tatsaṅtānaparamparayā manuṣyāgratvēna adhaḥśākhatvaṅ manuṣyatvē kṛtaiḥ karmamiḥ mūlabhūtaiḥ punaḥ api adhaḥ ca ūrdhvaṅ ca prasṛtaśākhatvam iti yathā idaṅ rūpaṅ nirdiṣṭaṅ na tathā,saṅsāribhiḥ upalabhyatē.'manuṣyaḥ ahaṅ dēvadattasya putrō yajñadattasya pitā tadanurūpaparigrahaḥ ca' iti ētāvanmātram upalabhyatē.tathā asya vṛkṣasya antō vināśaḥ api guṇamayabhōgēṣu asaṅgakṛtaḥ iti na upalabhyatē tathā asya guṇasaṅga ēva ādiḥ iti na upalabhyatē. tasya pratiṣṭhā ca anātmani ātmābhimānarūpam ajñānam iti na upalabhyatē;pratitiṣṭhati asmin ēva iti hi ajñānam ēva asya pratiṣṭhā.ēnam uktaprakāraṅ suvirūḍhamūlaṅ suṣṭhu vividhaṅ rūḍhamūlam aśvatthaṅ samyagjñānamūlēna dṛḍhēna guṇamayabhōgāsaṅgākhyēna śastrēṇa chittvā tataḥ viṣayāsaṅgād hētōḥ at padaṅ parimārgitavyam anvēṣaṇīyām yasmin gatā bhūyaḥ na nivartantē.katham anādikālapravṛttō guṇamayabhōgasaṅgaḥ tanmūlaṅ ca viparītajñānaṅ nivartatē iti atra āha --,ajñānādinivṛttayē am ēva ca ādyaṅ kṛtsnasya ādibhūtam.'mayādhyakṣēṇa prakṛtiḥ sūyatē sacarācaram.' (gītā 9.10)'ahaṅ sarvasya prabhavō mattaḥ sarvaṅ pravartatē৷৷' (gītā 10.8)'mattaḥ parataraṅ nānyatkiñcidasti dhanañjaya.' (gītā 7.7) ityādiṣu uktam ādyaṅ puruṣam ēva śaraṇaṅ prapadyē tam ēva śaraṇaṅ prapadyēta. yataḥ yasmāt kṛtsnasya sraṣṭuḥ iyaṅ guṇamayabhōgasaṅgapravṛttiḥ purāṇī purātanī prasṛtā. uktaṅ hi mayā ēva pūrvam ētat -- 'daivī hyēṣā guṇamayī mama māyā duratyayā. māmēva yē prapadyantē māyāmētāṅ taranti tē৷৷' (gītā 7.14) iti.'prapadya iyataḥ pravṛttiḥ' iti vā pāṭhaḥ. tam ēva ca ādyaṅ puruṣaṅ prapadya śaraṇamupagamya iyataḥ ajñānanivṛttyādēḥkṛtsnasya ētasya sādhanabhūtā pravṛttiḥ purāṇī purātanī prasṛtā. purātanānāṅ mumukṣūṇāṅ pravṛttiḥ purāṇī; purātanā hi mumukṣavō mām ēva śaraṇam upagamya nirmuktabandhāḥ saṅjātā ityarthaḥ.